MBS 45: HSM C 905 (uit 1904)
Info over het rijtuig:

Op 18 juli 1903 opende de Nederlandsch-Westfaalsche Stoomtram-Maatschappij (NWSM) de lokaallijn Oldenzaal - Losser - Gronau (D). De spoorlijn werd aangelegd voor het vervoer van arbeiders en goederen tussen de textielfabrieken in Twente en Gronau. De lijn werd vanaf het begin al geëxploiteerd door de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM). Voor het vervoer van arbeiders op de lokaallijn liet de HSM in 1903 en 1904 zes rijtuigen bouwen bij Werkspoor in Amsterdam. De rijtuigen kregen de nummers C 901 t/m C 906; de C 905 werd in 1904 gebouwd. De rijtuigen werden voorzien van langsbanken, waardoor de rijtuigen beschikten over 98 derdeklaszitplaatsen voor de arbeiders. De rijtuigen waren ook voorzien van stoomverwarming. De rijtuigen hadden nog niet het Westinghouse-remsysteem, dat gebruikmaakt van een doorgaande luchtleiding, waardoor de locomotief alle rijtuigen kan remmen. Het Westinghouse-remsysteem werd in 1907 alsnog in de rijtuigen ingebouwd. In 1915 vernummerde de HSM de rijtuigen van de serie C 901 - C 906 in de serie C 2901 t/m C 2906. De C 905 kreeg hierbij het nummer C 2905.

De Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) en de Staatsspoorwegen (SS) waren bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (1914 - 1918) door eerdere fusies en het overnemen van de exploitatie van andere spoorbedrijven de grootste spoorvervoerders in Nederland. De bedrijven concurreerden hevig met elkaar, maar vanwege de oorlogsdreiging werden beide spoorbedrijven tijdens de oorlog onder militair gezag geplaatst. Vanwege de tekorten door de oorlog richten de HSM en SS per 1 januari 1917 een nieuw samenwerkingsverband op: de Nederlandsche Spoorwegen (NS). Onder het nieuwe samenwerkingsverband werkten de bedrijven nog beter samen. In 1921 werd al het spoorwegmaterieel omgenummerd naar nieuwe nummerschema's van de NS. Vanaf eind jaren '20 begon NS met het invoeren van haar eigen huisstijl op het materieel om zo de verschillende huisstijlen te vervangen. Er werd gekozen om alle treinen donkergroen te schilderen. NS koos voor een donkere kleur, zodat de treinen minder vies werden. Na de oorlog kregen de treinen en trams hevige concurrentie van bussen, personenauto's, fietsen en vrachtwagens. Andere kleinere, nog bestaande spoorbedrijven lieten vanwege de verliezen hun exploitatie overnemen door de NS. Per 1 januari 1938 werden alle vervoerders waarvan NS de exploitatie verzorgde geheel gefuseerd en was NS nog het enige spoorbedrijf dat op het hoofdspoor reed. Op de tram- en lokaallijnen reden nog wel andere bedrijven.

Bij NS kregen de HSM-rijtuigen C 2901 t/m C 2906 de NS-nummers C401 t/m C406. De HSM C 2905 werd vernummerd in de NS C405. De Nederlandsche Spoorwegen gebruikte vanaf de jaren '30 de 405 als werkwagen. Het rijtuig was nog, in een bruine kleur, in gebruik toen de Museum Buurtspoorweg (MBS) in 1971 het rijtuig toevoegde aan haar collectie. In het begin stond het rijtuig in Zwolle, waar het twee keer door vandalen in de fik werd gestoken. De MBS bracht in 1984 het rijtuig over naar Haaksbergen en later naar Boekelo. Op 18 juli 2003 was het precies 100 jaar geleden dat de lokaallijn Oldenzaal - Losser - Gronau (D) werd geopend. Ter ere hiervan konden bezoekers tijdens de hele Landesgartenschau (LAGA) van 12 april tot 19 oktober 2003 een tentoonstelling zien over de lokaallijn. De tentoonstelling was te zien in de HSM C 905, het rijtuig dat speciaal voor het arbeidersvervoer over de tramlijn werd gebouwd. De MBS werkte, in samenwerking met bouwbedrijf Stokkers te Boekelo, hard aan het rijtuig. De C 905 was pas kort voor LAGA gereed. Samen met de NS Oersik 145 werd de HSM C 905 op een stukje spoor geplaatst op het terrein van steenfabriek ‘De Werklust’ in Losser. Na LAGA werden beide treinen weer terug naar de Museum Buurtspoorweg gebracht. Hier werd verder gewerkt aan het interieur van de C 905, dat voor de tentoonstelling geheel leeg was. Op 17 april 2004 werd het 100 jaar oude rijtuig weer in dienst gesteld bij de MBS. Het rijtuig is bij de MBS voorzien van een doorgaande luchtrem. De C 905 is als enige van de serie van zes rijtuigen bewaard.

De HSM C 905 heeft vanwege haar cultuurhistorische waarde de hoogste A-status toegekend gekregen binnen het Nationaal Register Railerfgoed.

 
Een koersbord op de zijkant van de HSM C 905. Najaarsstoomdagen 2025, 18 oktober 2025. © TreinenInNederland.nl
 
De HSM C 905 rijdt mee in een reizigerstrein tijdens de MBS Najaarsstoomdagen 2024.
20 oktober 2024. © TreinenInNederland.nl
 
De HSM 905 rijdt mee in een reizigerstrein tijdens de MBS Najaarsstoomdagen 2024.
20 oktober 2024. © TreinenInNederland.nl
 
De HSM 905 rijdt mee in een reizigerstrein tijdens de MBS Najaarsstoomdagen 2024.
20 oktober 2024. © TreinenInNederland.nl
 
De HSM C 905 tijdens de MBS Najaarsstoomdagen 2024. 20 oktober 2024. © TreinenInNederland.nl